CHƠI NGÔNG ĐẾN THẾ LÀ CÙNG

Làng... chơi ngông

Thanh Niên Online – 2 giờ 9 phút trướC

Ngôi làng của người Xê Đăng chỉ có 40 nóc, nhưng có gần chục chiếc ô tô và tất cả được sắm từ tiền đền bù đất sản xuất để xây thủy điện Thượng Kon Tum.

>> Miền Bắc trở rét, có nơi 14 độ C
>> Vì sao nữ phó phòng phá xe chủ tịch tỉnh?
>> Nhiều trẻ đầu trần trước giờ xử phạt

"Mình chủ yếu chạy trong làng, trong xã thôi, chứ có dám đi ra huyện đâu vì sợ công an bắt, thu mất xe"

Một người dân có xe ô tô ở làng Vi Rin

Làng Vi Rin của người Xê Đăng nằm sâu dưới thung lũng, bên con suối Nước Ngôn, vỏn vẹn chỉ 40 nóc nhà và chưa đầy 150 nhân khẩu. Vậy mà hơn một tháng trở lại đây, Vi Rin khiến các làng khác phải “ngả mũ” chào thua khi lần lượt gần chục chiếc ô tô con cũ được dân làng tậu về, xếp thành hàng dài trước cửa nhà. Người thì mua xe hiệu Toyota, người mua U oát, người mua Ssangyong... Toàn bộ số tiền mua xe hàng tỉ đồng này đều từ tiền đền bù ruộng nương, hoa màu.

Đổ tiền sắm xe, ăn nhậu

Người khởi xướng cho phong trào chơi “xế hộp” là Trưởng thôn A Sơn. A Sơn cho biết khi nhận được số tiền lớn (gần một tỉ đồng) đền bù diện tích lúa, hoa màu từ BQL công trình thủy điện Thượng Kon Tum, anh liền nghĩ ngay đến chuyện mua ô tô. “Mình lấy chiếc xe Toyota cũ này của bà chị ở ngoài xã Đăk Long, chỉ hết 130 triệu đồng à”, A Sơn hồ hởi nói.

Cách nhà A Sơn mấy bước chân là nhà A Do (37 tuổi) và vợ là Y Thu (33 tuổi). Khi chúng tôi tới, vợ chồng A Do đang tổ chức ăn nhậu, bia lon vứt tung tóe dưới sàn nhà. Thấy khách khen ô tô đẹp, mạnh mẽ, A Do cười tít mắt, khoe: “Mình mới xuống TP.Kon Tum mua về đó. Mình đưa họ 80 triệu đồng, họ đưa toàn bộ giấy tờ xe cho mình”. Sang hơn, vợ chồng A Đe (34 tuổi), Y Hạnh (32 tuổi) xuống tận Quảng Ngãi để tậu chiếc xe hiệu Ssangyong với giá 300 triệu đồng.

Xe ô tô xếp hàng trước làng

Điều đáng nói, tất cả những người mua ô tô ở Vi Rin không ai có giấy phép lái xe. A Do liến thoắng: “Mình chạy xuống tận TP.Kon Tum mấy lần rồi, đi lần nào cũng... thoát công an. Duy có lần bị kiểm tra, mình nhảy xuống trình bày và xin họ, cuối cùng chỉ bị phạt có 50.000 đồng rồi cho mình đi tiếp”. Một chủ xe khác cho hay: “Làng Vi Rin cách trung tâm xã Đăk Tăng chừng 7 km, mình chủ yếu chạy trong làng, trong xã thôi, chứ có dám đi ra huyện đâu vì sợ công an bắt, thu mất xe”.

Đường vào làng Vi Rin lắm đèo dốc hiểm trở, trong khi các tài xế đều học lỏm cách lái xe, chưa được đào tạo bài bản nên mỗi khi chạy xe ra đường, nguy cơ tai nạn luôn rình rập những người xung quanh và cả với chính họ. Hỏi về điều này, A Do gãi đầu: “Mình đang tính cho đứa em trai xuống TP.Kon Tum học lấy cái bằng, đi đâu khỏi sợ bị công an hỏi thăm, rồi có ngày mất xe thì hối hận lắm. Nó bảo đưa 17 triệu đồng để nộp tiền học, mình đưa luôn”.

Có tiền đền bù, nhiều nhà tổ chức ăn nhậu và hát karaoke - Ảnh: Trùng Dương

Một điểm chung nữa dễ nhận thấy ở Vi Rin là khi chúng tôi ghé bất cứ căn nhà nào, cũng thấy mọi người đang… nhậu! Khác với trước đây, người trong làng nếu có nhậu thì uống rượu ghè tự tay làm, nay toàn uống bia lon. Tại căn nhà nhỏ ọp ẹp của Phó trưởng thôn A Nao, bia bày la liệt và mọi người đang quây quần hát karaoke, đám nhậu có nhiều phụ nữ; trong góc nhà A Nao số thùng bia đã cao quá đầu người. Đi khắp làng nghe rần rần tiếng hát karaoke và tiếng hô “dô dô” của dân nhậu...

Đang lên kế hoạch đào tạo nghề

Bên con suối Nước Ngôn, bao đời nay người dân bản địa khai hoang vỡ đất, bao hạt thóc thấm đẫm mồ hôi đã nuôi sống bao thế hệ, vậy mà mai này khi Nhà máy thủy điện Thượng Kon Tum tích nước lòng hồ, tất cả sẽ chìm trong nước. Hỏi về số diện tích ruộng, vườn, hoa màu được đền bù, Thôn trưởng A Sơn lắc đầu: “Ồ! Mình không biết cụ thể được đâu. Chỉ biết họ kêu các gia đình có ruộng ra đo, rồi trao tiền luôn. Người nhận tiền nhiều nhất là ông A Long với 3 tỉ đồng, A Do nhận 2,9 tỉ đồng. Ít nhất là A Chôn, họ kêu đền bù 25 triệu đồng nhưng A Chôn không ưng cái bụng nên không chịu nhận. Mai mốt chỗ này ngập nước, làng mình kiếm chỗ khác để làm ruộng nương”.

Một cặp vợ chồng trong chiếc xe mới tậu - Ảnh: Trùng Dương

Theo ông Phan Đình Hải, Phó chánh văn phòng UBND H.Kon Plông (Kon Tum), huyện đã tiên liệu việc người dân đột nhiên nhận một khoản tiền lớn sẽ không biết chi tiêu ra sao cho hợp lý, nên khi bà con nhận tiền đền bù trong đoàn công tác có cả cán bộ ngân hàng đi cùng để vận động bà con gửi tiết kiệm, nhưng sau đó nhiều người vẫn dành tiền để mua sắm ô tô, tổ chức ăn nhậu.

Về cuộc sống lâu dài của bà con, ông Đoàn Xuân Trọng, Chủ tịch UBND xã Đăk Tăng, cho biết: “Trước mắt, khi thủy điện chưa tích nước, bà con vẫn sinh sống, canh tác ở đây. Xã cũng đã quy hoạch khu tái định cư và vùng canh tác mới cho bà con, cách nơi ở hiện nay khoảng 1 km”.  Còn ông Phạm Thanh Vận, Trưởng phòng LĐ-TB-XH H.Kon Plông, nói: “Đơn vị đã xây dựng kế hoạch và chuẩn bị mở lớp đào tạo nghề xây dựng, chăn nuôi gà thả vườn, heo sọc dưa... cho bà con nông dân trong huyện, trong đó ưu tiên cho các hộ vừa bị mất đất ruộng do ngập lòng hồ thủy điện Thượng Kon Tum”.

Nhà máy thủy điện Thượng Kon Tum do Công ty CP thủy điện Vĩnh Sơn - Sông Hinh (Bình Định) làm chủ đầu tư, có công suất 220 MW được khởi công xây dựng vào ngày 27.9.2009, nằm trên địa bàn các xã của hai huyện Kon Plông và Kon Rẫy. Tổng diện tích đất đai để xây dựng thủy điện này khoảng 782 ha, trong đó có 414 ha đất rừng tự nhiên và 135 ha đất sản xuất nông nghiệp thu hồi của 154 hộ dân trong vùng.

Chính quyền chưa chú trọng hậu giải phóng mặt bằng

Theo PGS-TS Nguyễn Xuân Mai - Phòng Nghiên cứu đô thị, Viện Xã hội học, việc sử dụng không hiệu quả tiền đền bù trong tạo lập sinh kế mới sau thu hồi đất là vấn đề phổ biến ở hầu hết các địa phương, kể cả ở đô thị, nông thôn, miền núi. Ở nhiều địa phương, việc mua sắm lãng phí các tiện nghi sinh hoạt, tiêu dùng lãng phí, xây dựng nhà ở vượt quá nhu cầu, hiện tượng gia tăng các tệ nạn xã hội... tại các khu vực giải phóng mặt bằng là phổ biến.

Thực tế, một bộ phận lớn người dân bị thu hồi đất còn thụ động trước những biến động cuộc sống, thiếu kiến thức về sử dụng hiệu quả đồng tiền đền bù. Một nghiên cứu ở Đà Nẵng cho thấy chỉ 0,8% số hộ bị ảnh hưởng do giải tỏa dành tiền đền bù để đầu tư cho việc đào tạo nghề. Tâm lý đua đòi tiêu dùng, không có định hướng lâu dài cho cuộc sống khá phổ biến trong nhiều nhóm xã hội. Trong khi đó, nhận thức của giới quản lý, chính quyền địa phương chưa chú trọng thực sự đến vấn đề tạo lập sinh kế hậu giải phóng mặt bằng, chỉ tập trung cho giải phóng mặt bằng và chi trả đền bù. Việc xây dựng các khu tái định cư, cũng như cơ sở hạ tầng và quy hoạch vùng sản xuất... không tạo điều kiện thuận lợi cho người dân mất đất, những nhà đầu tư ít đóng góp có hiệu quả cho việc tạo việc làm.

Tiến sĩ Võ Trí Hảo, Khoa Luật kinh tế, ĐH Kinh tế TP.HCM, cũng nhìn nhận: “Câu chuyện Vi Rin xuất hiện tương tự từ nam chí bắc và nhiều bi kịch đã xảy khi người nông dân chất phác bỗng nhiên mất ruộng và có rất nhiều tiền”. Vì vậy, luật Đất đai sửa đổi cần phải có cơ chế tuyên truyền, ổn định ngành nghề cho nông dân mất ruộng trước khi trao quá nhiều tiền đền bù vào tay họ một lúc...

Tuệ Nguyễn - Đình Phú (ghi)

>> Tảo lam xuất hiện, hồ Tuyền Lâm bốc mùi hôi thối
>> Giải quyết mâu thuẫn, một người chết, một người bị thương
>> Nguyên chủ tịch huyện Tiên Lãng lãnh 15 tháng tù treo

Trùng Dương